De Omgevingswet en de Wkpb

De Omgevingswet en de vernieuwing van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen (Wkpb): twee onderwerpen waar alle gemeenten op dit moment mee bezig moeten zijn. Beide onderwerpen hebben ook een relatie met elkaar. Trouwe volgers van het Kenniscentrum Omgevingswet hoeven we natuurlijk niks meer te vertellen over de Omgevingswet. Maar hoe zit dat met de Wkpb?

De Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen

De Wkpb geeft inzicht in de beperkingen die de overheid heeft opgelegd op een stuk grond of een gebouw. Deze beperkingen bepalen wat wel of niet met een stuk grond of gebouw mag gebeuren. Het gaat dan bijvoorbeeld om een aanwijzing tot monument, een gemeentelijk voorkeursrecht of een bodemsaneringsbevel.

Het belangrijkste doel van de wet is het bieden van rechtszekerheid aan de eigenaar van een gebouw of perceel.  Zo moet bij aan- en verkoop van onroerende zaken duidelijk zijn welke beperkingen erop rusten, omdat die van invloed kunnen zijn op de waarde ervan. Wanneer een beperking niet of niet tijdig kenbaar is gemaakt zijn gemeenten verantwoordelijk voor eventuele schade die daaruit ontstaat.

De huidige Wkpb stamt al uit 2007 en werkt om verschillende redenen niet helemaal lekker. Dit komt ondermeer doordat beperkingen in twee systemen worden geregistreerd: gemeenten slaan de door hen opgelegde beperkingen op in een eigen registratie en leveren deze aan bij de Landelijke Voorziening Wkpb. Alle andere overheden schrijven de door hen opgelegde publiekrechtelijke beperkingen in bij het Kadaster in de Basisregistratie Kadaster (BRK). Voor een compleet overzicht van alle geldende beperkingen moet je dus op meerdere plekken zoeken.

Een ander knelpunt is dat beperkingen nu nog gekoppeld zijn aan kadastrale percelen. Dit sluit vaak niet goed aan op de feitelijke situatie, omdat de beperking maar voor een deel van het perceel geldt of bijvoorbeeld alleen voor het pand dat op dat perceel staat.

Tot slot zijn niet alle beperkingen opgenomen in de Wkpb. Oorspronkelijk zou de Wkpb ca. 60 verschillende beperkingen gaan omvatten. In de eerste tranche van 2007 zijn 21 beperkingen opgenomen. De beoogde volgende tranches zijn nooit geïmplementeerd, o.a. met het oog op de komst van de Omgevingswet.

De Wkpb leidt hierdoor al vanaf de invoering een wat kwakkelend bestaan, wat ondermeer blijkt uit een toenemende aantal gemeenten die niet of niet volledig levert aan de landelijke voorziening Wkpb.

Beter Kenbaar

Dat moet beter. In 2016 is daarom een vernieuwingstraject gestart onder de naam ‘Beter Kenbaar’. Dit heeft geleid tot een aantal aanpassingen aan de Wkpb, waarvan de volgende het meest in het oog springen:

1. Alle beperkingen worden voortaan centraal geregistreerd en ontsloten via de BRK.
2. Beperkingen kunnen niet alleen meer op kadastrale percelen worden geregistreerd, maar ook op basis van een BAG-object (bijvoorbeeld een woning of een bedrijfspand), BGT-objecten (bijvoorbeeld een brug) en vrije contouren (bijvoorbeeld een verontreinigingscontour).

De nieuwe Wkpb treedt op 1 januari 2021 in werking. 2020 is een overgangsjaar, waarin nieuwe beperkingen moeten worden aangeleverd volgens de nieuwe werkwijze en bestaande beperkingen moeten worden overgezet.

…en de Omgevingswet?

Vanaf 1 januari 2021 zijn dus alle publiekrechtelijke beperkingsbesluiten ingeschreven in de BRK. Echter, een deel van deze beperkingen zal vanaf 2021 op enig moment onder de regelgeving van de Omgevingswet gaan vallen en daarmee onderdeel gaan uitmaken van het DSO.

Dit leidt tot een aantal uitdagingen:

• Bestaande beperkingen, die al in de BRK zijn geregistreerd en die op termijn onder de werking van de Omgevingswet gaan vallen, zullen moeten worden overgezet van BRK naar DSO. Dit gaat echter niet zomaar, omdat besluiten in de BRK worden vastgelegd als pdf-document en niet volgens de STOP/TP-standaard zoals die het DSO voorschrijft. Deze besluiten moeten daarom gedurende de overgangstermijn Omgevingswet opnieuw moeten worden vastgesteld door het bevoegd gezag, zodat deze alsnog in de juiste vorm in het DSO kunnen worden opgenomen. Deze overgangstermijn duurt tot 2029.
• Op het moment dat beperkingen op grond van de Omgevingswet worden opgenomen in het DSO zou de situatie ontstaan dat gebruikers alsnog op twee plekken moet gaan zoeken naar publiekrechtelijke beperkingen, namelijk in het DSO en in de BRK. Dat is onwenselijk, omdat deze situatie nu net wordt opgelost met Beter Kenbaar. Er zou daarom functionaliteit moeten komen die er voor zorgt dat gebruikers alle publiekrechtelijke beperkingen kunnen inzien, of zij deze nu opvragen via het DSO of via de BRK. Hierin is nog niet voorzien, maar het is de bedoeling dat dit (deels) wordt meegenomen in de (al voorziene) koppeling tussen DSO en BRK.

De invoering van de Omgevingswet gaat er hopelijk mede toe leiden dat de Wkpb na ruim 10 jaar kwakkelen beter gaat functioneren. De kans is er, mits de uitdagingen maar goed worden opgepakt.

Meer weten over de gevolgen van de Wkpb en de relatie met de Omgevingswet? Neem dan contact op Luc Aarts via 06 54 74 38 47 of lucaarts@kcomgevingswet.nl.

Bronnen:

• van der Meer (Kadaster, 7 april 2017). Naar een goede kenbaarheid van publiekrechtelijke beperkingen.
• Kamerstuk 35284 nr. 3 (17 september 2019). Wijziging van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken teneinde die beperkingen beter kenbaar te maken.
• Kamerstuk 35284 nr. 6 (13 november 2019). Nota naar aanleiding van het verslag.